bonobolar primatlardan sevişken kuzenlerimiz. en yakın akrabaları şempanzeler. bonobo ve şempanzelerin her ikisinin de en yakın akrabası insan. genlerimizin %98i ortak. genlerimizin ortak olmasının pek bir anlamı yok diyenler için ortak bir çok yönümüz de var bu sevimli kuzenlerimizle. bonobo ve şempanzelerin ortak bir atadan evrildiği düşünülüyor. moris goodman gibi bazı bilim adamları bonobo ve şempanzelerin insan ile aynı cins arasında sınıflandırılması gerektiğini söylüyolar. bazıları bu iki maymunun da homo adlarının başlaması gerektiğini düşünürken bazıları da homo sapiensin yanlış bir isimlendirme olduğunu doğrsunun pan sapiens olduğunu söylüyor. frans de waal ise halen şempanzelerin adı olan pan satyrus’un bonobo için ideal isim olduğunu düşünüyor. pan satyrus, pan paniscus ve pan sapiens.
eski adıyla zaire ırmağı şimdiki adıyla congo ırmağınınnın bir yanında kalanlar bonobo diğer yanında kalanlar şempanze oldu şeklinde iddialar var. anavatanı da congo. adı da bolobo şehrinden geliyor, yerlilerden araklanan bütün sözcükler gibi bozulmuş ama bu kez daha sevimli isim olan bonobo ortaya çıkmış.
şempanzeler insadışı primatların en vahşileri. savaşçılar, cinayet işliyorlar tecavüz ediyorlar birbirlerine (bonobolar arasında doğal olarak tecavüz yok, böyle bir şey bilinmiyor). dr. waal eğer insanların ellerindeki silahlar şempanzelerde olsa kesinlikle kullanırlar şeklinde düşünüyor. çok vahşi olmasa şempanzelerin ellerine kesici delici aletler verip neler olacağını görmek isterdim doğrusu.
bonobolar çok az bulundukları için ve de şekil itibariyle şempanzelere çok benzedikleri için çok geç keşfedilmiş bir tür. ilk farkeden 1928te harold coolidge olmuş. kafaları şempanzelerden biraz daha küçük olmakla birlikte alınları şempanzelerden daha yüksektir. pembe dudakları küçük kulakları geniş burun delikleri vardır. tepesinde saça benzer uzun kıllar vardır. dişilerinin memeleri diğer maymun türlerine göre büyüktür. zamanın bir kısmını iki ayk üstünde yürüyerek geçirir bu nedenle de şempanzeden daha çok insana benzer. yüz şekilleri de birbirlerinde çok farklılaşmıştır bu nedenle yüz tanıma ile ilgili beyin bölgesinin geliştiği düşünülüyor.
bonoboların oldukça eğlenceli sosyal yaşamları var. topluluğu dişiler yönetiyor. birey olarak erkekler daha büyük olamalarına rağmen dişiler birbirleriyle dayanışma içinde olduğu için erkeklerden daha güçlü hale geliyorlar. toplumun merkezinde ve yönetiminde dişiler var. bir bonobo yavrusu 5 yılda büyüyor. bu beş yıl içinde hep annesine bağımlı. 13 yaşında dişiler doğurgan hale geliyor. hamile dişi birarada bulunduğu topluluğu terk edip yeni bir topluluğa katılıyor. orada da yavrulara ortak bakıyorlar. bonobo toplulukların belirli bir bölgede yaşayan çok büyük topluluklar olduğu ve grup değiştiren bonoboların bu büyük topluluğun sınırları dışına çıkmadıkalrını iddia edenler de var. erkek bonobolar neredeyse bir ömür boyu annelerinin dizinin dibinden ayrılmaz.
çok sevişken hayvanlar. normal diş-erkek çiftleşmesinden sevişmesinden ayrıca dişi-dişi, erkek-erkek şeklinde de sevişiyorlar. dudaktan öpüşme, cinsel organları birbirilerine sürtmek de sürekli yaptıkları şeyler cinsel organları birbirlerine sürtmek henüz diğer hayvanların keşfemediği bir davranış. oral seks ve masturbasyon da uyguluyorlar. cinsel organı okşama ve emme günlük işleri arasında. dişilerin cinsel organı bedenlerinin ön tarafında bulunduğu için yüzyüze de sevişebiliyorlar.örnek/youtube de burada. bu nedenle de kama sutra ape diyenler var.
şempanzelerin çiftleşmesi köpekler gibiyken bonobolar insanlar gibi. cinsel olarak çok kolay uyarılıyor bonobolar. uyarıldıklarını çeşitli beden hareketleri ve cinsel organlarını sürterek ifade ediyorlar. bikaç günlük menstruasyon dönemi dışında bonobo dişileri sürekli aktif haldeler.
seks toplum yaşamlarının bir parçası. selamlaşmak için, tanışmak için, arkadaş olmak için seksi kullanıyorlar. bütün hepsinden öte diğer hayvanlkarın çözmek için şiddet kullandığı sorunları sevişerek hallediyorlar. birden fazla bonobonun ilgisini çekebilecek herhangi bir şey ortama geldiğinde bonobolar o nesne için rekabete girmek yerine sevişiyorlar. bu hayvanat bahçelerinde çok gözlenmiş bir olay. özellikle yemek zamanlarında dişi bonobolar erkeklere seks için yaklaşıyorlar. dr de waal’in anlattığı bir anekdot var, iki bonobonun bir ağaç dalı üzerinde karşılaşır, erkek küçük dişi büyüktür. erkek dişinin yolunu kesmiştir ve yol vermek istemez, kısa bir süre itiştikten sonra dişi vulvasını erkeğini omuzuna sürter, erkek sakinleşir ve yol verir.
şempanze ve bonobo yaklaşımını karşılaştıran bir deney var (2 dişi şempanze, 1 erkek şempanze; 2 dişi bonobo bir erkek bonobo şeklinde iki grupta yapılıyor deney): bir tepenin üstünde ancak çubuk kullanarak alınabileek bir deliğe bal konur. erkek şempanze bala ulaşır, dişileri bala yaklaştırmadan yer, doyunca kalanını dişilere bırakır. bonobolarda ise durum çok farklı. önce dişiler bala ulaşırlar, balı bulunca cinsel organları birbirlerine sürterek sevişirler sonra da rekabet olmaksızın birlikte yerler. erkek de dilediği gibi yer onu da arahtsız etmezler.
bonobolara benim ilgimi çeken de ahlaki davranışların evrimsel kökeni olduğunu iddia eden bir yazı oldu: etik artık felsefecilerin değil biyologların işidir demeye kadar vardırıyorlar. dr. de waal kavga eden şempanzeler olduğunda kaybedeni diğer şempanzelerin tesellü ettiğini söylüyor. teselli etmenin büyük maymunlar arasında yaygın olduğunu da ekliyor. erkek şempanzelerin kend aralarında çözemedikleri sorunlarda dişi şempanzlerin erkek ,leri biraraya getirdiklerini de gözlemlemiş dr. de waal. şempanzelerin yiyeceklerini de kendilerine daha önce iyilik yapmış bireylerle paylaşmayı tercih ettiği biliniyor. hatta bazı şempanzelerin yüzme bilmedikleri halde arkadaşlarını kurtarmak için suya atlayıp boğuldukları da kaydedilmiş.
bonobolarla yapılan bir başka deney de adalet duygusuna örnek olabilir. bonobolara basit bir görev verilir ve görevi yapanlara karşılığında da hıyar verilir. bütün bonobolara hıyar verildiğinde bonobolar oldukça mutludur. deney tekrarlanır bu kez bazısına hıyar verilirken bazısına bonoboların daah çok sevdiği üzüm verilir. hıyar verilen bonobolar hıyarları hıyar verenlerin kafalarına fırlatırlar. “eşit işe eşit ücret”.
dr. waal şempanzelerin seksi ikitadar ulaşmak için bir araç olarak kullanduığını bonoboların ise her türlü anlaşmazlığı çözmek için sekse başvurduklarını söylüyor.
