“Dünya ne kadar da küçük!” Bu hayret dolu tanım, bir kez olsun dilinden dökülmemiş olanımız var mıdır acaba? yeni tanışılan biriyle ortak tanışlara sahip olmak gibi normalleşen durumların yanı sıra, çocukluk arkadaşı ile başka bir ülkede karşılaşmak gibi daha istisnai örneklerde de hep bu önermeyi hatırlamaz mıyız?
İşte bu herkesçe dillendirilen bu “gerçek”i birileri ispatlamaya koyulmuş bile. Küçük Dünya projesi olarak adlandırdıkları deneyi bir internet sitesi üzerinden sürdüren Kolombiya Üniversitesi’nden bir ekip, dünya üzerindeki herhangi iki insan arasındaki maksimum uzaklığın 6 kişi ile sınırlı olduğunu ispatlamaya çalışıyor. Öncelikle dünyanın dört bir köşesinden insanlar siteye üye oluyor. Sonra da her yeni üye ya bir e-posta zincirine dahil oluyor ya da yeni bir zinciri kendisi başlatıyor.
E-posta zinciri, iletiyi bir tanıdığına, onun da kendi tanıdığına, ve onunda… diye devam eden bir zincir. Zincirin başındaki ve sonundaki kişi birbirlerini hiç tanımayan, dünyanın iki ayrı ucundan iki insan. İşleyişin temel noktası şu ki, size bir tanıdığınızdan gelen ya da sizinle başlayarak dolaşıma çıkan mektubu mutlaka tanıdığınız birine ulaştırmanız gerekiyor (mektubu ulaştırmanız gereken kişiyi google’den bulmaya çalışmak oyunbozanlık sayılıyor haliyle). Proje ekibinin amacı, bu yolla herhangi iki insanı birbirine bağlayan ortalama 6 kişi olduğunu ispatlamak. Böylece örneğin Endenozya’daki bir doktor, sizin tanıdığınızın tanıdığınının tanıdığının tanıdığının tanıdığı çıkabiliyor. İlk deneyin sonuçlarını bulabileceğiniz bu makale projenin temel dayanaklarından biri olan matematiksel açıklamaları da içeriyor.
Son olarak bu projenin geçmişinden bahsetmekte fayda var. Hikaye, Stanley Milgram adlı psikoloğun 1967 yılındaki iddia ve denemesine dayanıyor. Diğer bir deyişle, herkesin hemfikir olduğu “dünya küçük” fikrini ispatlamaya ilk koyulan kişi Miligram. Pek tabiki e-posta ile değil de mektupla gerçekleşen bu deneme olumlu sonuçlar barındırsa da kaybolan mektuplar bir hayli fazla olmuş. Bakalım Miligram’ın bıraktığı yerden teknolojinin imkanları ile yol almak mümkün olacak mı?
