Fotoğraflar kimi zaman çekildiği dönemin ruhunu yansıtırken kimi zamanda bir olayın en etkili belgesi ve simgesi haline gelebiliyor. İşte bu yazıda şimdiye kadar çekilmiş ve simge haline gelmiş en etkili 12 fotoğrafı ve hikayelerini göstermek istiyorum. Lafı fazla uzatmadan birincisiyle başlıyorum.
Timothy H. O’Sullivan – Gettysburg Muharebesi
Amerikan İç Savaşının en kanlılarından biri olan Gettysburg Muharebesiyle simgeleşmiş bir an olmuştur. Fotoğrafçı Timothy H. O’Sullivan’in savaş alanında çekip belgelediği bu fotoğraf büyük sansasyon yaratmıştır. Birçok kişi için iç savaşın ne kadar büyük boyutlarda olduğunu görmelerini sağlayan en gerçek belgeydi. Buna rağmen savaştan tam 40 yıl sonra büyük kitlelere ulaşmış ve hakketiği değeri görmemiştir. Fotoğraf müttefik askerlerinin savaş alanındaki ölü bedenlerini ve savaşın etkilerini gösterir. Ve bu enstantaneyle fotoğraf tarihindeki ölümsüz eserlerin arasında yerini almıştır.
Lawrence Beitler – Linç
Lawrence Beitler’in 7 Ağustos 1930’da çektiği fotoğraf Thomas Shipp ve Abram Smith’in linç edilişini gösteriyor. Thomas Shipp ve Abram Smith bir önceki gece beyaz bir işçiyi soyup, öldürdükten sonra kız arkadaşına tecavüz etmekten yakalanan iki Afrika kökenli Amerikalıdır. Yakalandıkları gün tutuldukları hapishaneyi basan büyük bir kalabalık hapishaneyi balyozlarla yıkarak bu iki kişiyi kaçırmış, dövmüş ve sonunda asmışlardır. Polis de linç yapanlarla işbirliği içinde bulunmuştur. Hapishanede olan üçüncü kişi olayla ilgisiz olduğundan kaçmasına izin verilmiştir. Fotoğraf kısa zamanda binlerce kopya satmıştır. Öyle ki Beitler, 10 gün boyunca gece gündüz çoğaltma işiyle uğraşmıştır. Böylece o yıllardaki sıradan bir linçin en iyi ve en tanınmış fotoğrafına dönüşmüştür. Şimdiyse sadece insan hakları dönemi öncesi bir hatırlatıcı olarak görülür. Fotoğraftaki insanların ifadeleri linçten doğan öfke ve tatmin karışımı duygularını yansıtır. Ayrıca dönemi ve sonrasında o kadar popüler olmuştur ki birçok şair ve şarkıcıya ilham vermiştir.
Joe Rosenthal – Iwo Jima’da Amerikan bayrağının dikilişi
Amerikan bayrağının Iwo Jima’ya dikilişini gösteren bu fotoğraf 23 Şubat 1945 yılında Joe Rosenthal tarafından çekilmiştir. İkinci Dünya Savaşında , Iwo Jima savaşı esnasında Suribachi Dağları üzerinde dikilen bayrak savaşın sonlarını simgeliyordu. Aynı yıl Pulitzer Ödülünü kazanan tek fotoğraf olmakla beraber Amerika’da savaşın en önemli ve en tanınmış görüntüsüne dönüşmüştür. Ve büyük ihtimallede tüm zamanların en çok kopyası üretilen fotoğrafına…
Alberto Korda – Che Guevara
Alberto Korda’nın Marksist devrimci Che Guevara’nın ‘Guerrillero Heroico’ yada ‘Heroic Guerrilla’ (Kahraman Gerilla) başlığıyla bilinen fotoğrafı 20.yüzyılın sembolü haline dönüşmüştür. Çekildiği zamanda Che’nin, La Coubre patlamasındaki kurbanların anma töreninde olduğunu gösterir. Resim o zamanlar 31 yaşında olan haliyle Che’nin güçlü kişiliğini ve görüntüsünü yanısıtır. Günümüzde bu resim tişörtlerin, dövmelerin, duvarların üzerinde vb. dünyanın her yerinde her şekliyle olan bir popüler kültür simgesine dönüşmüştür. En çok yeniden çoğaltılan ve yeniden üretilen fotoğraflardan biri olmasına rağmen, yaşamı boyunca komünist düşünce ve Küba devrimini savunan biri olarak Che, resim için hiç bir hak talep etmemiştir. Resmin haklarının kimin adına olduğu hala tartışılmaktadır. Yine de 20.yüzyılın en simgesel fotoğraflarından biridir.
Eddie Adams – Nguyễn Ngọc Loan’ın Nguyễn Văn Lém’i infazı
20. ve 21. yüzyılın en önemli fotoğraflarını çeken fotoğrafçılara çalışmaları Pulitzer Ödülünü kazandırmıştır ve bu fotoğrafta onlardan biridir. Ünlülerin portre çekimleri ve başarılı bir gazete fotoğrafçısı olarak bilinen Eddie Adams 13 yıl boyunca savaşlarda bulunmuş ve çekim yapmıştır. Buna rağmen en çok bilinen eseri, Vietnam Savaşı esnasında çektiği General Nguyễn Ngọc Loan’ın Nguyễn Văn Lém’i infaz edişinin fotoğrafıdır. Adams daha sonra General ve ailesinden Loanlar’ın onuruna verdiği telafi edilemez zarardan dolayı kişisel olarak özür dilemiştir.
Ay’a İniş
Büyük olasılıkla tarihte en çok konuşulan, en çok tartışılan fotoğraf olan Ay’a İniş aynı zamanda insan zekasının ve yaratımının en büyük becerisi olarak görülür. Bununla birlikte kimi spekülasyonlara göre fotoğrafın tamamen kurgu olduğu söylenir. Neden ve nasıl kurgu olduğunu söyleyen birçok teoriye rağmen suçlamalar hala ciddi anlamda kanıtlanamamıştır. Ve tartışmalar belli bir döngü içerisinde sürmektedir. Birçok kişi için imkansız olarak görülen insanoğlunun Ay’a ayak basması şimdiye kadar gerçekleştirilen en büyük başarı olarak görülür. Amerikan bayrağının dikilmiş olması ise Amerika’nın uzay yarışında kazanan olması ve Dünyadaki süper güç olarak anılmasına ön ayak olmuştur.
Richard Drew – Düşen Adam
”Düşen Adam” 11 Eylül 2001 Saat 9:41:15’te New York’ta bulunan Dünya Ticaret Merkezine yapılan terörist saldırıları sonucu binadan atlayan adamın Richard Drew tarafından çekilen fotoğrafıdır. Binadan atlayan adamın kim olduğu bilinmemektedir. Binada çıkan yangın ve havasızlık sonucu son çare olarak atladığı sanılan adamın görüntüsü bir çok kişi tarafından rahatsız edici bulunmuştur. Ancak bu resmin yanıltıcılığından olması muhtemel. Nitekim fotoğrafta görüldüğü üzere adam dümdüz aşağı doğru düşmektedir. Bu çekilmiş birkaç fotoğraftan sadece biridir. Diğer çekilen fotoğraflar da göze alındığında adamın kontrolsüz bir şekilde düştüğü görülmektedir.
Huynh Cong Ut – Napalm Saldırısı
Korkmuş ve çıplak halde fotoğrafçı Nick Ut’a koşan kızın görüntüsü dehşet verici Vietnam Savaşı’nın sembollerinden biri haline gelmiştir. Fotoğraf Viet-Nam’daki Trang Bang köyüne yapılan Amerikan bombardımanı sırasında çekilmiştir. Bu fotoğrafın Vietnam’daki savaşın bitmesine ve 1970’lerdeki barış hareketlerine katkı sağladığı söylenir.
Stanley J. Forman – Marlborough Sokağındaki Yangın
Stanley J. Forman, 22 Temmuz 1975 yılında bu korkunç görüntüyü Boston Haber’de çalışırken çekmiştir. Forman, Malborough Sokağında olduğu söylenen yangına giden arabanın arka tarafına tırmanmıştır. Fotoğrafta itfaiye ekibi olay yerine vardığında küçük kız ve genç kadın aşağı düşmektedir. Kadın o anda ölmüş, genç kız ise hayatta kalmıştır. Bu fotoğraf Forman’a Pulitzer kazandırmış ve Boston ve çevre şehirleri daha eğitici yangın güvenliği kanunlarının çıkarılması açısından faydalı olmuştur.
Tank Adam – Jeff Widener
Sık sık tarihteki en simgesel fotoğraf olduğu var sayılan , ”Tank Adam” veya ”Meçhul Asi” bir cesaret ve meydan okuma örneği olmasının yanı sıra en yaygın şöhrete sahip adsız kahraman olarak görülmüştür. 5 Haziran 1989 yılında Beijing’in Tiananmen meydanındaki protestolar sırasında çekilmiştir. 20. yüzyılın en ünlü fotoğraflarından biri olmakla beraber Soğuk Savaş sonrası dönemin simgesi haline gelmiştir. 4 kişi fotoğrafın haklarını almak için talepte bulunmuş ancak onlarca yeniden düzenlenen fotoğrafın en ünlüsü Jeff Widener adına olmuştur.
Mike Wells – Uganda
Bu son derece hüzünlü resimde Uganda’daki küçük bir çocuk misyonerin elini tutmaktadır. Fotoğraf 3.dünya ülkeleriyle, gelişmiş ülkelerin arasındaki derin uçurumu yalın bir tezatlıkla gösterir. Fotoğrafçı Mike Wells, resmi Afrika’daki açlığın boyutlarını gösterme amacıyla çekmiştir. Fotoğrafı bir dergi için çekmiş ve basılmadan 5 ay devam ettikten sonra, Wells bu fotoğrafla yarışmaya girmek istemiş ancak sonra açlıktan ölmek üzere olan bir çoçuğun fotoğrafıyla yarışmaya girmeye karşı olduğunu belirtmiş ve vazgeçmiştir.
Kevin Carter – Akbaba
Bu şok edici fotoğraf açlıktan ölmek üzere olan Sudanlı küçük bir kız çoçuğunu bekleyen akbabayı gösterir. Bu korkunç görüntü Afrika’da fakirliğin ve açlığın ne derece ciddi durumda olduğunu gösterir. Fotoğrafçı, Kevin Carter bu fotoğrafıyla Pulitzer Ödülü kazanmıştır. Çocuğa yardım etmek yerine, fotoğrafı çekip oradan gitmekle eleştirilen Carter 3 ay sonra intihar ederek hayatına son vermiştir.
